Μεγάλη Παναγία

Ενας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους οικισμούς του Δήμου Αριστοτέλη είναι η Μεγάλη Παναγία, γνωστή για το Μεγάλο Προσκύνημα χάρη στο οποίο πολύς κόσμος έρχεται εδώ κάθε χρόνο. Η κωμόπολη με τους περίπου 2592 κατοίκους (Απογραφή 2011 – ΦΕΚ 3465 τεύχος Β / 28-12-2012), είναι κτισμένη στις υπώρειες του υψώματος με την ονομασία «Χτίκελα». Απέχει 80 χλμ. από την Θεσσαλονίκη. Το χωριό λεγόταν Ρεβενίκια και το σημερινό του όνομα το πήρε επίσημα το 1928. Είναι από τα παλαιότερα της Χαλκιδικής και αναφέρεται συχνά σε βυζαντινά έγγραφα του Αγίου Ορους -μάλιστα σε έγγραφο του 1349 υπάρχει αναφορά στο «καστέλιον Αραβενικαίας» και σε έναν πύργο. Κατά την τουρκοκρατία ήταν ένα από τα σπουδαιότερα Μαντεμοχώρια. Το 1821 το κατέστρεψαν οι Τούρκοι. Το 1932 πολλά από τα παλιά και όμορφα σπίτια της γκρεμίστηκαν από τον καταστροφικό σεισμό με επίκεντρο την Ιερισσό, ενώ μερικά κάηκαν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.

Τον οικισμό παλαιότερα διέρρεαν τρία ποταμάκια, αλλά μονάχα ένα είναι ορατό στις μέρες μας. Ενα αναστηλωμένο, πέτρινο, τοξωτό γεφύρι με χιλιόχρονη ιστορία, στέκεται ακόμα δίπλα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο ενώνοντας τις δυο όχθες. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τις ελιές, την κτηνοτροφία, τον αγροτουρισμό, την υλοτομία. Παλιά είχε καλούς κτιστάδες που δούλευαν και στο Αγιο Ορος, καθώς και πολλές υφάντρες.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το όνομά του ο οικισμός το πήρε χάρη στο Μεγάλο Προσκύνημα του 1863, που απέχει 1,5 χλμ., αλλά το μοναστηριακό συγκρότημα δεν είναι το μοναδικό στην περιοχή. Σε απόσταση περίπου 4 χλμ. σε βατό χωματόδρομο υπάρχει ακόμα ένα μοναστήρι -γυναικείο- που ονομάζεται Παναγία-Φοβερά Προστασία. Ο πιο παλιός ναός, πάντως, στη Μεγάλη Παναγιά είναι η λεγόμενη Παναγούδα, η οποία, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κτίστηκε στα 1007 στο ψηλότερο σημείο του οικισμού.

Το ξωκκλήσι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζει 8 Σεπτεμβρίου. Ακόμη ένας σημαντικός ναός είναι αυτός του Αγίου Βασιλείου, κτισμένος το 1955.