Στάγειρα

Τα Στάγειρα βρίσκονται κτισμένα στους πρόποδες του Στρατονικού όρους (Στρεμπενίκος), με υψόμετρο περίπου 500 μ. Το χωριό είναι επάνω στον κεντρικό οδικό άξονα Θεσσαλονίκης-Ουρανούπολης, έχει περίπου 500 κατοίκους, και απέχει μόλις 8 χλμ. από τη θάλασσα. Το παλιό όνομά του ήταν Καζαντζή Μαχαλάς και ανήκε στο κοινό των Μαντεμοχωρίων. Οι κάτοικοι εργάζονταν στα γειτονικά μεταλλεία κατά τους βυζαντινούς χρόνους κι αυτό συνεχίστηκε κατά την Τουρκοκρατία.

Από τα Στάγειρα καταγόταν ο Διδάσκαλος του Γένους Αθανάσιος Σταγειρίτης (1780 – 1840), μεγάλος πολέμιος του Αδαμάντιου Κοραή, και ο Δημήτριος Σαταγειρίτης, αγωνιστής της επανάστασης του 1821 και πληρεξούσιος Μακεδονίας στην Γ’ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο και στην Δ’ στο Αργος. Ο αγωνιστής του 1821, Ελευθέριος Μιχαήλ, καταγόταν από τον εγκαταλελειμμένο σήμερα, γειτονικό οικισμό Χωρούδα. Να σημειώσουμε ότι ο μεγάλος Ελληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα περίπου 8 χλμ. βορειοδυτικά, ιστορική συνέχεια των οποίων θεωρείται ο σημερινός οικισμός.

Στην είσοδο του χωριού θα δείτε το άλσος του Αριστοτέλη και αριστερά το λόφο του Αγίου Δημητρίου με το συγκρότημα των Σιδηροκαυσίων που κτίστηκε στην πρώιμη τουρκοκρατία. Τα Σιδηροκαύσια ήταν η έδρα του μεταλλείου και σημαντικό διοικητικό κέντρο της περιοχής, με δικό του νομισματοκοπείο. Υπάρχουν και άλλα ενδιαφέροντα μνημεία όπως πύργοι, δημόσια λουτρά και το κονάκι του Μαδέμ Αγά, από την εποχή των Σιδηροκαυσίων.

Μπαίνοντας στα Στάγειρα θα σας τραβήξει την προσοχή ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου, μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, που κτίστηκε το 1814 με την βοήθεια της μονής Χελανδαρίου του Αγίου Όρους και είναι ένας από τους ελάχιστους στην Ελλάδα σε σταυροειδή ρυθμό. Αξίζει να τον δείτε και εσωτερικά γι’ αυτό ζητήστε από τον ιερέα να σας ανοίξει.

Ρωτήστε για την Παναγούδα, την παλιά εκκλησία στο επάνω μέρος του χωριού που έχει κτιστεί το 1903 μέσα σε βράχο, την επονομαζόμενη και Σπηλιώτισσα. Στο χώρο αυτό γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του χωριού στις 8 Σεπτεμβρίου. Δίπλα της υπάρχει ένας από τους πύργους της εποχής των Σιδηροκαυσίων και στη συνοικία κοντά της πολλά σπίτια είναι κτισμένα πάνω σε παλαιότερα του 15ου και 16ου αιώνα.